W miarę rozwoju medycyny zaczęto uznawać upośledzenie umysłowe za wyraz choroby ośrodkowego układu nerwowego. W drugiej połowie XIX wieku pojawiły się zainteresowania dzieckiem trudnym , w tym upośledzonym umysłowo. Założono klinikę przy państwowej szkole dla dzieci upośledzonych w rozwoju umysłowym w Newerly w stanie Massachusetts /1891/. Był to początek zainteresowań badaniami dzieci trudnych i umysłowo upośledzonych. Badania te stały się jedną z bardzo ważnych dziedzin psychologii w dwudziestym wieku. Poważny postęp zaznaczy się stosowaniu metod badań nad dzieckiem. Odstąpiono od badań o charakterze ogólnym , a zainteresowano się specjalnymi badaniami różnych zdolności dzieci. Powstały standardowe skale do mierzenia inteligencji ogólnej. Ułożyli ją Alfred Binet i Th. Simon w Paryżu w 1905r. Później zostały zmodyfikowane przez Goddarda, Kuhlmanna, Termana ,Yerkesa i Pintersa.
W ślad za nimi pojawiły się testy osobowościowe i testy specjalnych zdolności. Stosowano nowe metody w badaniach dziecka. Oto niektóre z nich:
1. Metoda gabinetowa - oparta była na obserwacjach przypadkowych i dorywczych. Dawała niepełny obraz osoby badanej , tylko opis wyrywkowych zdarzeń , obserwacji.
2. Metoda biograficzna / zmodyfikowana / - polega na sporządzaniu codziennych protokołów z wydarzeń życia dziecka i prostych eksperymentów Z tym dzieckiem. Tą metodą posługiwał Mead w badaniu dzieci upośledzonych umysłowo.
3.Metoda indywidualnej diagnozy. Opracował ją L. Witmer i zastosował ją po raz pierwszy w Klinice Psychologicznej przy Uniwersytecie w Pensylwanii. Ta metoda , czyli badanie indywidualne przywiązuje szczególną uwagę do dokładnej analizy i porównania uzyskanych wyników z przypadkami normalnymi.
Anna Freud , córka Zygmunta Freuda zmodyfikowała diagnozę indywidualną w terapię zabawową. Zastosowała ją w celu poznania dziecka – pacjenta , zrozumienia dziecka i postawienia diagnozy. Na początku XX wieku dokładnie sprecyzowano cechy charakteryzujące osoby upośledzone umysłowo. Wyróżniono niedorozwój umysłowy spośród chorób psychicznych.
Jedną z pierwszych prób określenia upośledzenia umysłowego była definicja Kraepelina / 1915r./. Wprowadzony został termin „ oligofrenia” oznaczający niedorozwój umysłowy. Obecnie używa się go na oznaczenie wczesnego zahamowania rozwoju . Jeszcze do lat sześćdziesiątych XX wieku osoby upośledzone umysłowo zamykano w placówkach dla upośledzonych , typu zamkniętego. Zakłady te miały chronić upośledzonych umysłowo przed niebezpieczeństwami grożącymi im w społeczeństwie, a jednocześnie uchronić społeczeństwo przed upośledzonymi. Izolowanie upośledzonych umysłowo od społeczeństwa pogłębiało wrogość w postawach społecznych wobec upośledzonych. W połowie XX stulecia zmienił się pogląd na upośledzenie umysłowe . Do tego stanu doprowadziły badania w różnych dziedzinach nauk , m. in. medycyny, psychologii, pedagogiki i nauk społecznych.
W Polsce początek badań nad upośledzonymi umysłowo wiąże się z takimi osobami jak: H.Spionek, M.Susułowska , M. Tyszkowa J.Kostrzewski, T. Gałkowski, M. Grzegorzewska , I. Wald, M. Bogdanowicz, G. Damel. Odstąpiono od izolacji upośledzonych od społeczeństwa. Stworzono możliwości , aby upośledzony umysłowo mógł uzyskać przy odpowiednich warunkach opieki , godne życie w społeczeństwie. Pozostawiano zakłady zamknięte , dla tych upośledzonych , dla których to jest konieczne / brak opieki ze strony rodziny lub względy natury medycznej/.
Psychologia kliniczna stanowi jedną z teoretycznych postaw pedagogiki specjalnej. Wyniki badań psychologicznych stanowią punkt wyjścia do terapii pedagogicznej i są pomocne w stworzeniu programu korekcyjnego. Ważnym stało się przygotowanie osób upośledzonych umysłowo do życia I funkcjonowania w społeczeństwie . Realizuje się to w działaniu pedagogicznym , wychowawczym , terapeutycznym , noszącym wspólną nazwę rewalidacji. Stworzono wiele programów pracy z dzieckiem upośledzonym , między innymi:
- terapia – modyfikacja zachowania oparta na teorii uczenia się autorstwa J. Carra
- metoda dobrego startu M. Bogdanowicz
- metoda Weroniki Sherborne – program ruchu / oddziaływanie na sferę ruchową.
- metoda ośrodków zainteresowań / grupowanie materiału nauczania wokół zagadnień bliskich dziecku/.
Obecnie diagnozuje się osoby upośledzone umysłowo po wszechstronnych badaniach przez zespół specjalistów : psychologa , pedagoga , logopedę i lekarzy różnych specjalności ( takich jakich wymaga zdrowie dziecka). Do badania dzieci stosuje się najczęściej Skalę Stanford Binet (Test Inteligencji L. Termona – M. Merrill) , oraz Skalę Inteligencji dla dzieci D. Wechslera. Do oceny motoryki rąk wykorzystuje się test „ Kreskowanie” M. Stambak. Ważnym testem określającym poziom odtwarzania figur geometrycznych jest test H. Spionek „ Odtwarzanie wzorów geometrycznych”.
Zadbano prawnie o los osób upośledzonych umysłowo. W 1968r. na Kongresie Międzynarodowej Ligi stowarzyszeń Pomocy dla Upośledzonych Umysłowo uchwalono postanowienia dotyczące osób upośledzonych umysłowo. Deklaracja ta opiera się na Ogólnej Deklaracji Praw Człowieka we wszystkich jej artykułach. Na Sejmie 1982roku uchwalono , że obejmuje się kształceniem i wychowaniem w systemie oświatowym dzieci upośledzone umysłowo. W 1986 roku przyjęto do realizacji Program Nauczania Szkoły Podstawowej dla Umysłowo Upośledzonych w stopniu umiarkowanym i znacznym.
Opracowała Jadwiga Berlińska – nauczycielka Zespołu Szkół i Przedszkole w Tykocinie
BIBLIOGRAFIA: M. Bogdanowicz .” Metoda dobrego startu w pracy z dziećmi w wieku od 5 do 10 lat.” W-wa 1985 WSiP H. Spionek.” Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych.” W-wa 1970 PZWS J. Carr. „ Pomoc dziecku upośledzonemu” W-wa 1984 PZWL I. Wald. „Jak przygotować do życia dziecko upośledzone umysłowo”. W-wa 1972 PZWL E.B.Hurlock. Rozwój dziecka”. W-wa 1961 PWN
|